Kerstvloed van het jaar 1717

Kerstvloed 1717
Kerstvloed 1717

In de dagen voor Kerstmis 1717 stuwde een zuidwesterstorm het water van de Nederlandse, Duitse en Deense kust naar het noorden. Tijdens de kerstnacht draaide de wind naar het noordwesten en zwol aan tot orkaankracht. Gecombineerd met springtij zorgde dit voor een enorme massa water die de kust van Noord-Nederland en Duitsland aanviel. De dijken braken door en grote delen van het kustgebied overstroomden. Het water bereikte zelfs de stad Groningen. Duizenden mensen verdronken; alleen al in de provincie Groningen kwamen 2.276 mensen om. De grondgebieden van de huidige gemeentes De Marne, Eemsmond, Winsum en Bedum werden het hardst getroffen. Dorpen werden verwoest, een groot deel van de veestapel verdronk, dijken werden compleet weggespoeld en de sterke stroming sloeg enorme kolken in het landschap.

Kerstvloed map
Kerstvloed map

De gevolgen van de Kerstvloed zijn nog lang merkbaar geweest. De landbouwgronden waren jarenlang onbruikbaar en de muggen die in de overgebleven brakwaterpoelen leefden veroorzaakten een malaria-epidemie. Ook nu nog zijn in het Groninger landschap de sporen van de enorme overstromingen terug te vinden. Bij Warffum en Den Andel zijn de restanten van de oude zeedijk, die bijna geheel werd verwoest, nog zichtbaar. De kerk van Westernieland heeft een voordeur die uitkomt op het lege weiland ten westen van het dorp. Daar bevond zich destijds een deel van het dorp dat door de golven werd weggevaagd en aan de oostkant van de kerk weer werd opgebouwd. Veel geestelijk leiders zagen de overstromingsramp als een straf van God voor immoreel gedrag en de zonden van de bewoners van de getroffen gebieden, maar daarnaast ontstond ook een meer bestuurlijke discussie over het kustverdedigingsbeleid en het dijkbeheer. Onder de bestuurders van de stad Groningen en de Ommelanden bestond lange tijd onenigheid over de verantwoordelijkheid voor en de financiering van het dijkherstel. Na bemiddeling door Friesland, waar de dijken beter op orde waren en men minder schade had geleden, kon uiteindelijk overeenstemming bereikt worden en kreeg Thomas van Seeratt, als commijs provinciaal verantwoordelijk voor de Groningse dijken, de opdracht de dijken te herstellen. Van Seeratt, die in Zweden was geboren en ruim twintig jaar de wereldzeeën had bevaren, had in 1716 al gewaarschuwd voor de slechte staat waarin de Groninger dijken zich bevonden. Zijn waarschuwingen werden genegeerd, met alle gevolgen van dien.

Tekening Kerstvloed 1717
Tekening Kerstvloed 1717

Na de Kerstvloed kreeg Van Seeratt de leiding over de reddingsoperaties en over het programma van dijkherstel. Hij liet strekdammen bouwen om de kracht van de golven op de kust te verminderen en was een voorstander van het stimuleren van kwelderaanwas. De dijken kregen een flauwer talud en waren beter bestand tegen de kracht van het water. In 1719 bleek dat de door Van Seeratt herstelde en aangelegde dijken een hevige noordwesterstorm konden weerstaan. Ook de storm in 1720, die in kracht vergelijkbaar was met die in 1717, veroorzaakte geen schade. Zo legde Thomas van Seeratt de basis voor het huidige hoogwaterbeschermingsprogramma.