havenstad katwijk
De geschiedenis van Katwijk gaat terug tot de tijd van de Romeinen, die vlak na het begin van onze jaartelling een legerplaats langs de monding van de Rijn bouwden. De omgeving van Katwijk is voor de Romeinen van grote strategische waarde geweest, wat opgemaakt kan worden uit de vele vondsten die nog steeds door archeologen worden gedaan. In 1231 duikt in de annalen voor het eerst de naam Katwijk aan de Rijn op en honderdvijftig jaar later wordt melding gemaakt van een visafslag op het strand van Katwijk. De twee dorpen waren met elkaar verbonden door een oude zandweg, de huidige Zeeweg. Katwijk aan de Rijn is van oorsprong een agrarisch dorp aan een knooppunt van wegen, met een ruim opgezette bebouwing en veel akkers, groen en buitenplaatsen van gegoede families. Katwijk lag in de duinen en had een dichte en lage bebouwing met smalle straatjes, als bescherming tegen de wind. De Oude Kerk uit 1460 stond in het midden van het dorp maar in de 17e eeuw werden de huizen eromheen voor een groot deel door de zee verzwolgen en sindsdien bepaalt de kerk het beeld van de Boulevard. De aanleg van een tramlijn tussen Katwijk en Leiden in 1881 zorgde voor een goede bereikbaarheid van Katwijk voor badgasten uit de omgeving.
In de 12de eeuw was de monding van de Oude Rijn bij Katwijk verstopt geraakt. Om problemen met toestromend water op te lossen, ontstond een organisatie die we kunnen zien als het begin van het hoogheemraadschap van Rijnland. Sinds 1200 voerden de ambachten aan weerszijden van de Oude Rijn hun overtollig water af naar het noorden, in de richting van het Spaarne en het IJ. Toch bleef er behoefte bestaan aan een extra lozingsmogelijkheid bij Katwijk. Sinds het begin van de 15de eeuw werden plannen gemaakt om de Oude Rijn weer met de Noordzee te verbinden. In de jaren 1571-1572 werd een bescheiden uitwatering aangelegd. Zij bleek goed te functioneren, maar de oorlogsomstandigheden van de volgende jaren legden het werk van het hoogheemraadschap lam. De uitwatering verzandde en het doodlopende kanaal tussen de Oude Rijn en de duinen kwam bekend te staan als het Mallegat.
In de 17de en 18de eeuw werden er meerdere plannen voor een uitwatering bij Katwijk gemaakt, maar binnen het bestuur van Rijnland stuitten deze plannen steeds op verzet, met name van afgevaardigden van de stad Haarlem. Zij wilden de Rijnlandse uitwatering zoveel mogelijk door het Spaarne laten lopen. Het stromende water hield het Spaarne diep en dat was gunstig voor de scheepvaart. Pas in de nieuwe politieke verhoudingen na 1795 zou een stad een werk van algemeen belang niet meer kunnen tegenhouden.
In 1804 begonnen uiteindelijk de werkzaamheden aan een uitwateringskanaal ten noorden van Katwijk, een additioneel kanaal ten oosten van Katwijk aan den Rijn, een binnensluis en een buitensluis en een drietal bruggen, gesubsidieerd door het rijk. In 1807 was het werk klaar en werd de uitwatering in aanwezigheid van koning Lodewijk Napoleon in gebruik gesteld.
