havenstad Ijmuiden
Op 8 maart 1865 werd in Velsen de eerste spade gestoken in de Breesaap, een enorm duingebied van 835 hectare, waarmee het startsein werd gegeven voor het graven van een kanaal, met private middelen gefinancierd, door Holland op zijn smalst, dwars door de duinen. Honderden polderwerkers bivakkeerden onder primitieve omstandigheden in een speciaal voor hen ingericht dorpje, De Heide (thans Velseroord). Op 1 november 1876 werd in aanwezigheid van koning Willem III het Noordzeekanaal geopend. Het kanaal had toen een bodembreedte van 27 meter en een diepte van 7 meter. Nu is het 21 kilometer lange kanaal 270 meter breed en 15,5 meter diep.
Journalist S. Vissering had in 1848 een artikel geschreven getiteld ‘Een uitstapje naar IJ-Muiden’, een door hem verzonnen naam. Hierin beschreef hij hoe hij met een paar vrienden een uitstapje maakte naar de kust. Na een boottocht over het kanaal kwamen zij aan in IJ-Muiden. Daar nuttigden zij een maaltijd in een badhotel, namen zij een zeebad en bewonderden de havenstad met haar havenwerken. Visserings fantasie is ten dele uitgekomen. Het kanaal is er gekomen, de naam IJmuiden is overgenomen, maar de badhotels zijn nooit gerealiseerd. Na de opening van het kanaal zijn wel verschillende plannen gemaakt om van IJmuiden een badplaats te maken, maar het is bij plannen gebleven.
Na de ingebruikneming van het kanaal ontdekten vissers dat de nieuwe havenmond met de beide pieren een veilige ligplaats bood. Er ontstond een levendige vishandel met steeds meer vissersboten en handelaren, waardoor het scheepvaartverkeer belemmerd werd. In 1896 kreeg IJmuiden daarom een eigen vissershaven en twee jaar later werd de Rijksvisafslag geopend. Eerder, in 1883, was ten behoeve van de visserij voorbij Santpoort-Noord een aftakking van de in 1867 aangelegde spoorlijn van Haarlem naar Uitgeest gerealiseerd. In 1983 werd dit zogeheten ‘vislijntje’ opgeheven. In 1914 telde de IJmuidense vissersvloot 155 trawlers, een derde van de totale Nederlandse vissersvloot. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ging een groot deel van de vloot verloren als gevolg van de duikbotenoorlog die de Duitsers hadden afgekondigd. De Tweede Wereldoorlog bracht enorme schade toe aan IJmuiden. Het merendeel van de trawlers werd door de Duitsers gevorderd en grote delen van IJmuiden en Wijk aan Zee werden gesloopt om ruimte maken voor de bunkers van de Atlantikwall, die een invasie van de geallieerden moest tegenhouden. Na de bevrijding slaagde de visserij er niet in zich te herstellen maar inmiddels waren er gelukkig voldoende andere vormen van werkgelegenheid ontstaan
In het jaar van de opening van het kanaal, dat het dorp Velsen letterlijk in tweeën had gedeeld (Velsen-Zuid en Wijkeroog, later Velsen-Noord genoemd), opende de Beverwijker J. Swart langs de oever een kunststeenfabriek. In 1896 verplaatste P. Smidt van Gelder uit Wormerveer zijn papierfabriek naar het kanaal. In januari 1924 werd de eerste oven van de Koninklijke Nederlandsche Hoogovens aangestoken. In de jaren daarna groeide Hoogovens uit tot een wereldconcern dat tienduizenden arbeiders van werk voorzag. In de jaren tachtig leek Hoogovens de mondiale concurrentiestrijd met andere staalfabrieken te gaan verliezen en fuseerde daarom in 1999 met het Britse staalbedrijf British Steel om als Corus verder te gaan. In 2007 werd het bedrijf overgenomen door het Indiase Tata Steel. De gemeente Velsen heeft thans ruim 67.000 inwoners.
